Yapılandırmada ihya kolaylığı yok

Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine göre prim borcunu ödeyemeyen BAĞ-KUR’luların borçları 2008, 2015, 2018, 2020 ve 2021 yıllarında çıkartılan kanunlar ile silindi. Borçların bulunduğu sigortalılık süreleri de durduruldu. Durdurulan sigortalılık süreleri, daha sonra cari asgari ücret üzerinden prim ödemek suretiyle ihya edilerek, tekrar emeklilikte dikkate alınması sağlanabiliyor.

İhya tutarı “Durdurulan Gün x Beyan Edilen Prime Esas Günlük Kazanç x % 34,5” oranı ile hesaplanıyor. Örneğin, geçmişte prim borcu ödenmediği için 3 yıllık (1080 gün) sigortalılık süresi durdurulan bir BAĞ – KUR’lu, bu süreyi tekrar canlandırmak isterse en düşük kazanç (1 günlük asgari ücret = 333.60 TL) üzerinden ihya etmek istediğinde “1080 gün X 333.60 TL X 0,345” formülü ile 124 bin 299 TL prim ödemesi gerekiyor.

İhya işleminin durdurulan sigortalılık günlerinin tamamı için yapılması zorunlu bulunuyor. Örneğin, bir BAĞ – KUR’lunun prim borcu dolayısıyla üç ayrı kanunla toplam 5 yıl sigortalılık süresi durdurulmuş ise bunun 3 yılını ihya edeyim, kalanını etmeyeyim deme hakkı yok. Ya tamamını ihya edebiliyor, ya da hiç ihya edemiyor.

Muhtelif zamanlarda çıkartılan yapılandırma kanunları ile ihya konusunda ödeme kolaylığı getirildi. Nitekim 2018 yılında 7143, 2020 yılında 7256 ve 2021 yılında çıkartılan 7326 Sayılı Yapılandırma Kanunlarında, vergi ve prim borcunu peşin ödeyenlere sağlanan kolaylıktan yararlanarak daha az prim ödemek suretiyle durdurulan sigortalılık sürelerini yeniden canlandırma hakkı sağlandı.

Örneğin, 2009 yılında 360 günlük sigortalılık süresi durdurulan bir BAĞ-KUR’lunun, normalde bu süreyi ihya etmek için bugünkü asgari ücret üzerinden 41.433 lira ödemesi gerekiyor.

Yapılandırma kanunundan yararlanmış olsa öncelikle 2009 yılındaki asgari ücret üzerinden anapara prim borcu hesaplanacak. 2009’da brüt asgari ücret ilk yarıda 666 TL, ikinci yarıda 693 TL olarak uygulandı. Buna göre, prim borcunun anapara tutarı 2.813 TL oluyor.

Yapılandırma kanunu uyarınca bu tutara 2921 TL enflasyon farkı uygulanacak ve toplam 5.734 TL ödeyerek 360 günlük süreyi ihya edebilecek.

SONRADAN EYT’Lİ OLMA HAKKI SAĞLAMIYOR

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, TBMM’ye sunulmadan önce geçen hafta İzmir’de yapılandırma kanun teklifi hakkında bilgi verirken, “BAĞ-KUR sigortalılık sürelerinin durdurulması ve ihya edilmesine olanak sağlıyoruz” dedi.

Ancak, Plan Bütçe Komisyonu’nda önceki gün kabul edilen yapılandırma teklifinde BAĞ-KUR’lulara ihya hakkı yer almadı.

Görüldüğü kadarıyla ihya konusunda kafa karışıklığı yaşanıyor. İhya yapmak, sigorta başlangıcını 8 Eylül 1999 tarihine çekerek sonradan EYT’li olma hakkı sağlamıyor ama tartışmalar bunun üzerinden yürüyor.

İhya, sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 ve öncesi olup, durdurulan sigortalılık süresi nedeniyle prim gününü tamamlayamadığı için EYT’den yararlanamayacak olan kişilerin yararlanmasını sağlar. Mevcut kanuna göre zaten bu süreleri ihya etme hakkı bulunuyor ama yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi daha fazla prim ödemek gerekiyor. Durdurulan sigortalılık sürelerinin tamamını ihya etme zorunluluğu da ödeme yapmayı zorlaştırıyor. Bu nedenle, mevcut kanun kapsamında hesaplanan primi ödeme gücü olmayan BAĞ-KUR’lular EYT’den yararlanamayacak.

Önceki yapılandırma kanunlarındaki gibi ödeme kolaylığından yararlanma hakkı tanındığında ise daha az prim ödeyerek durdurulan sigortalılık sürelerini tekrar canlandırıp emekli olma hakkı kazanacaklar.

PRİM BORCU OLAN EYT’LİLER EMEKLİ OLAMAYACAK

EYT yasası çıktıktan sonra emeklilik dilekçesi veren EYT’lilerden prim ödeme yükümlüsü kendisi olup dilekçe verdiği tarih itibarıyla prim borcu bulunanlara, borcu ödeyinceye kadar emekli aylığı bağlanmayacak. Bu kişilerin emeklilik dilekçesi, borcu ödedikleri tarihte geçerli sayılacak ve emekli aylığı, borcun ödendiği tarihi takip eden ay başından itibaren başlatılacak.

Önceki yapılandırma kanunu ile 30 Nisan 2021 öncesine ait prim borcunu dört ay içinde ödemeyen BAĞ-KUR’luların prim borcu silindi, sigortalılık süresi durduruldu. EYT’li BAĞ-KUR’luların toplam prim günleri 9000’den fazla olsa bile emekli aylığı bağlatabilmeleri için 30 Nisan 2021 tarihinden sonra prim borcunun bulunmaması gerekiyor.

Yeni yapılandırma teklifinde ödenmeyen prim borçlarının silinerek sigortalılık süresinin durdurulmasına ilişkin de bir hüküm yer almıyor.

KOMİSYONDA TARTIŞILDI AMA SONUÇ ALINAMADI

CHP Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu, teklifin Plan Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmeleri sırasında BAĞ-KUR’luların merakla beklediği bu iki konuyu gündeme getirerek, önceki yapılandırma kanunlarındaki gibi düzenleme yapılması gerektiğini söyledi. Kuşoğlu, BAĞ-KUR’a prim borcu bulunanların emekli olamayacağı kuralına dikkat çekerek, 9000 günün tamamının primini ödemiş olsalar bile ilave günlere ait prim borcu bulunan BAĞ-KUR’luların emekli olamayacaklarını vurguladı.

Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Genel Sekreteri Mustafa Cangül, 9000 prim gününü tamamlamış bir esnafın 1 Mayıs 2021 tarihinden sonra prim borcu varsa, normalde prim günleri emekli olmaya yeterli olduğu halde 1 Mayıs 2021’den sonraki borcu ödemediği takdirde EYT’den yararlanamayacağı için mağdur olacağını belirtti. Cangül, geçmişte 5 yıllık sigortalılık süresi durdurulmuş fakat 20 yıl (7200 gün) ödenmiş prim günü bulunan bir BAĞ-KUR’lunun emekli olabilmesi için bugünkü asgari ücret üzerinden 207 bin lira ihya primi ödemesi gerektiğini dile getirdi.

TESK Genel Başkanı Bendevi Palandöken, konuyla ilgili sorumuz üzerine, teklifin Genel Kurul’daki görüşmeleri sırasında önerge ile düzenleme yapılmasını ümit ettiğini söyledi.