Yıpranan EYT’li nasıl emekli olacak?

Emeklilikte yaşa takılanlar emeklilik koşullarını yerine getirip getirmediklerini e-Devlet üzerinden öğrenebiliyorlar. Ancak, yıpranmaya tabi çalışmalar e-Devlet’te görünmüyor. Peki, yıpranmaya tabi işlerde çalışanların emeklilik koşulları nasıl hesaplanacak? Sigortalılık süresi ve prim günleri nasıl belirlenecek? Habertürk’ten Ahmet Kıvanç yazdı.

Sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 tarihinden önce olanlardan, emeklilikte yaşa takılanlara ilişkin 3 Mart 2023 tarihinde yürürlüğe giren kanun uyarınca, yaş dışındaki koşulları yerine getirenler emeklilik başvurularını yapmaya devam ediyor. Koşulları yerine getirmemiş olanlar ise gerekli koşulları tamamladıkları tarihten itibaren emekliliğe hak kazanacaklar.

Halen sigortalı bir işte çalışmaya devam edenlerin kıdem tazminatı haklarını kaybetmemek için işyerinden emeklilik gerekçesiyle ayrılmaları gerekiyor. Bu nedenle işveren de emekli olmaya hak kazanıp kazanmadığını bilmek istiyor. İşverenin talebi üzerine daha önce Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan “emekli olabilir” yazısı getirilerek işverene sunulabiliyordu. Ancak, SGK, EYT’lilerin yoğun emeklilik başvuruları dolayısıyla yazı veremediği için e-Devlet üzerinden sorgulama yapılarak alınan belge üzerinden işlem yapılmasını istedi.

SGK’nın bu yöndeki açıklaması üzerine, çalışanlar işverene sunmak üzere emeklilik koşullarını yerine getirdiklerini e-Devlet üzerinde yaptıkları sorgulama ile belgeleyebiliyorlar.

Kamuoyunda “yıpranma” olarak adlandırılan tehlikeli işlerde çalışanların fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki süreleri ise e-Devlet üzerinden sorgulama yapıldığında görünmüyor. Bunlardan 25 yıllık sigortalılık süresini tamamlamış olanlar açısından sorun yok. Fakat, 1998 ve 1999 yılında ilk defa sigortalı çalışmaya başlayan erkekler E-Devlet’te 25 yıllık sigortalılık süresini tamamlayamamış göründüğü için işverene belge sunamıyorlar. Bunların, sosyal güvenlik merkezlerinden belge alarak işverene sunmaları gerekiyor.

Ancak, bazı sosyal güvenlik merkezlerinde, fiili hizmet süresi zammının sigortalılık süresine eklenemeyeceği, dolayısıyla sigortalılık süresini tamamlamadıkları için emekli olamayacakları cevabını alıyorlar.

Evvela Sosyal Güvenlik Kurumu personelinin bu dönemdeki yoğun çabasını takdir etmek gerekiyor. Memurundan yöneticisine kadar insanüstü bir gayret ile EYT’lilerden başvuruları almaya ve emeklilik işlemlerini gerçekleştirmeye çalışıyorlar. Fiili hizmet süresi zammı konusunda bazı merkezlerden bu şekilde cevap verilmesini, biraz da bu yoğunluğa bağlamak gerekir.

2008 ÖNCESİ VE SONRASININ FARKI

Sosyal güvenlik merkezlerinde farklı cevap verilmesi, SSK’lılar açısından uygulamanın 2008 yılından sonra değişmesinden kaynaklanıyor. 506 Sayılı Kanunun yürürlükte olduğu 2008 öncesi dönemde fiili hizmet süresi zammı süreleri “sigortalılık süresine” ilave edilirken, 5510 Sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 2008 yılından sonra “prim günlerine” eklenmeye başladı. Yaş haddinden indirim konusunda da değişiklik oldu ancak konumuz o olmadığı için ayrıntılara girmiyoruz.

GENELGE NE DİYOR?

SGK’nın emeklilik işlemlerine ilişkin 2018 / 38 Sayılı Genelgesi’nin “1.2. Sigortalılık süresine eklenen süreler” başlıklı bölümünde konuyla ilgili bilgi verilmektedir. Genelgede, “(5510 Sayılı) Kanunda sigortalılık süresine ilave yapılmasına ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamakla birlikte, kanunun yürürlük tarihinden önce mülga kanunlara göre hak kazanılan;

– 506 sayılı Kanunun mülga ek 5 inci maddesi kapsamındaki itibari hizmet süreleri,

– Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar 5434 sayılı Kanunun mülga 32 nci maddesine göre verilen fiili hizmet süresi zamları, sigortalılık süresine ilave edilecektir” denilmektedir.

5510 Sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 2008/Ekim ay başına kadar 506 ve 5434 Sayılı Kanunlara tabi itibari hizmet süreleri ve fiili hizmet süresi zammının, tabi oldukları kanun hükümlerine göre değerlendirileceği belirtiliyor. 506 Sayılı Kanunun ek 5 inci maddesinde sayılan itibari hizmet süresi kapsamında yer alıp 5510 Sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinde sayılmayan işlerde 2008’den önce geçen çalışma sürelerinin itibari hizmet süresi olarak değerlendirilmesinde 3600 gün prim ödeme şartının aranmayacağı vurgulanıyor.

506 sayılı Kanunun ek 5 inci maddesine tabi itibari hizmet sürelerinin sigortalılık süresine ilave edileceği, 3600 gün şartı aranmaksızın yaş hadlerinden indirim yapılacağı, ancak prim ödeme gün sayısına eklenmeyeceği belirtiliyor.

BASIN ÇALIŞANLARININ DURUMU

Basın ve gazetecilik iş yerlerinde çalışanlar 506 Sayılı Kanuna göre itibari hizmet süresi zammı kapsamında iken 5510 Sayılı Kanunla kapsamdan çıkartıldılar. 2013 yılında yapılan kanun değişikliği ile yeniden kapsama alındılar. Basın kartı sahibi olmaları koşuluyla prim farklarını kendileri ödemek suretiyle Ekim 2008 ile Şubat 2013 tarihleri arasındaki dönemin fiili hizmet süresi zammı kapsamına alınması sağlandı.

Genelgenin “4.1. 506/Ek 5 ve Kanunun 40 ıncı Maddesine Tabi Hizmetlerin Değerlendirilmesi” başlıklı kısmında, basın çalışanlarının 2008 öncesindeki fiili hizmet süresi zammının sigortalılık süresine ilave edileceği hususu örneklerle anlatılıyor. 2008 öncesindeki dönemde 3600 gün çalışma şartı da aranmadan, gazetecilerin Ek 5 madde kapsamındaki çalışma sürelerinin dörtte birinin sigortalılık süresine ilave edileceği açıklanıyor.

Genelgede yer alan örnek şöyle:

“Örnek 3: 2008/Ekim ayından önce gazetecilik basım işyerinde 506 Sayılı Kanunun mülga ek 5 inci maddesi kapsamında 1600 gün çalışması bulunan sigortalının, bu kapsamda çalışmaları tahsis talebinde bulunduğu 31/12/2013 tarihine kadar devam etmiştir. Sigortalının 8/9/1999 ve 23/5/2002 tarihlerine kadar olan itibari hizmet sürelerinin dörtte biri, bu tarihler itibariyle bulunan sigortalılık süresine ilave edilerek emeklilik şartları tespit edilecek, 1600 günlük çalışma karşılığı bulunan (1600 x 0,25 = 400 gün) 1 yıl 1 ay 10 günlük süre de tahsis talep tarihindeki sigortalılık süresine ilave edilecek ve emeklilik yaş hadlerinden indirilecektir.”

YIPRANMAYA TABİ OLANLARIN SİGORTALILIK SÜRESİ NASIL HESAPLANACAK?

İlk defa sigortalı çalışmaya 1 Ocak 1999 tarihinde başlayan SSK’lı erkek 25 yıl sigortalılık süresi ve 5975 prim günü bulunuyorsa hemen emekli olabiliyor.

Genelgede yer alan açıklamalara göre, SSK’lıların tabi olduğu 506 Sayılı Kanuna göre tehlikeli işlerde çalışanların 2008 öncesinde bu iş yerlerindeki çalışma sürelerinin dörtte biri sigortalılık süresine ilave edilecek. Örneğin, 1 Ocak 1999 tarihinde ilk sigortalı çalışmaya başlayan ve 506 Sayılı Kanunun ek 5’inci maddesine tabi iş yerinde 2008 öncesinde 1600 gün çalışması olan kişinin sigortalılık süresine 400 gün (13 ay 10 gün) ilave edilecek. Böylece bu kişinin fiili hizmet süresi zammı hariç 24 yıl 2 ay 20 gün olan sigortalılık süresi 25 yıl 4 aya çıkacak. Bu kişi, sigortalı çalışmaya başlama tarihi itibarıyla tabi olduğu 5975 prim günü koşulunu da yerine getirdi ise emeklilik başvurusu yapabilecek.