Emekçinin ortalama ücreti asgari ücrete yaklaştı

AK Parti, çok partili dönemde kesintisiz en uzun süre iktidarda kalan parti oldu. Tek partili dönem Atatürk ve İnönü dönemi olarak ikiye ayrıldığında ise cumhurbaşkanı ve başbakan olarak cumhuriyet tarihinde kesintisiz 20 yılı aşkın süreyle en uzun iktidarda kalma unvanı da Erdoğan’ın oldu. Peki yirmi yıllık dönemde Türkiye’de istihdamda, işsizlikte, emekçilerin milli gelirden aldığı payda, ücret gelirinde neler yaşandı?

AK Parti 3 Kasım 2002 seçimlerinde elde ettiği zaferle iktidara geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül’ün ardından 14 Mart 2003 tarihinde üstlendiği başbakanlık görevine 2014 yılına kadar devam etti. O tarihten itibaren de cumhurbaşkanı olarak görev yapıyor. 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü dolayısıyla AK Parti’nin kesintisiz 20 yıllık iktidarı döneminde emek cephesinde neler yaşandığını masaya yatırdık.

AK Parti iktidarının ilk yılında Çalışanların Tasarruflarını Teşvik Hesabı tasfiye edildi. Çalışanlardan kesilen paraların anaparası 2003 yılında, nemalar ise 2004, 2005 ve 2006 yıllarında üçer aylık taksitler halinde ödendi. Bu uygulama işçi ve memur tüm emekçilere bir müddet nefes aldırdı.

İŞSİZ SAYISI 1.1 MİLYON KİŞİ ARTTI

Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine göre, AK Parti’nin iktidara geldiği 2002 yılında 23.8 milyon kişi olan toplam işgücü 2022 yılında 34.3 milyona, 21.4 milyon olan toplam istihdam da 30.8 milyon kişiye yükseldi. İşgücü 10.5 milyon kişi artarken, istihdamdaki artış 9.4 milyon kişide kaldı.

Tarım sektöründeki istihdam bu dönemde 7.5 milyondan 4.9 milyona gerilerken, sanayi sektöründeki istihdam 3.9 milyondan 8.5 milyona, hizmetler sektöründeki istihdam da 9.9 milyondan 17.4 milyona yükseldi. Tarım sektöründe çalışanlar yirmi yıllık dönemde büyük ölçüde hizmetler sektörüne yöneldi.

İstihdamdaki artış işgücündeki artışın altında kalırken, işgücüne katılma oranının da yüzde 49.6’dan yüzde 53.1’e yükselmesi nedeniyle ülkedeki işsiz sayısı 1 milyon 118 bin kişi artarak 2.5 milyondan 3.6 milyon kişiye yükseldi. Eksik istihdam ve işsizleri kapsayan atıl gücü oranı ise yüzde 15.7’den yüzde 21.3’e tırmandı.

15 – 24 yaş arasındaki genç işsizler oranı ise yüzde 19.2’den yüzde 19.4’e yükseldi.

SİGORTALI ÇALIŞAN SAYISI 14.1 MİLYON KİŞİ ARTTI

İstihdamdaki artış 9.4 milyon kişide kalmasına karşın Sosyal Güvenlik Kurumu’na kayıtlı sigortalı çalışan sayısı 20 yıllık dönemde 14.1 milyon kişi arttı. Bu artışta sigortasız çalıştıkları tarım sektöründen çözülerek hizmetler sektörüne gelen kişilerin sigortalı çalışmaya başlamasının büyük payı olduğu düşünülüyor.

Emekli sayısı dosya bazında 5.9 milyon kişiden 13.1 milyona, dul ve yetimleri kapsayan kişi bazında emekli sayısı ise 6.6 milyondan 13.9 milyona yükseldi. Emekli sayısı bu dönemde ikiye katlandı. Sigortalı çalışan sayısındaki yüksek artış emekli sayısındaki artışı katladığı için sosyal güvenlik sistemindeki aktif/pasif oranı sadece 2.08’den 2.01’e düştü. (Aktif / pasif oranı resmi olarak 2.01 görünmekle birlikte gerçekte çok daha düşüktür.) Emeklilikte yaşa takılanlar kapsamında emekli olacaklarla birlikte bu oranın bu yıl önemli ölçüde düşmesi bekleniyor.

EMEĞİN MİLLİ GELİRDEN ALDIĞI PAY AZALDI

Son yıllarda emekçiler açısından en dramatik gelişme ücret ve milli gelirden aldıkları pay konusunda yaşanıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) verilerine göre, emeğin milli gelirden aldığı pay 2002 yılında yüzde 28.3 oldu. AK Parti iktidarları döneminde emeğin milli gelirdeki payı 2008 yılına kadar yüzde 28-29 arasında seyretti. 2009 yılında yüzde 30 seviyelerine yaklaşırken, 2010-2016 yılları arasında düzenli olarak artış kaydetti ve 2016’da yüzde 36.3 ile en yüksek seviyesine ulaştı. Bu tarihten sonra düşmeye başlayan emeğin milli gelirdeki payındaki azalma 2022 yılında dramatik düzeye geldi. 2021 yılında yüzde 30.1 olan emeğin milli gelirdeki payı 2022 yılında yüzde 26.5 olarak gerçekleşti. Hem 2016 yılına kadar olan süreçteki kazanımlar ortadan kalktı, hem de emekçinin milli gelir pastasından aldığı pay 2002 yılının altına düştü.

ASGARİ ÜCRET ORTALAMA ÜCRETE YAKLAŞIYOR

TÜİK’in Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması’ndan çıkan sonuçlara göre aylık ortalama maaş ve ücret geliri ile asgari ücret arasındaki makas giderek kapanıyor. Makasın kapanması, giderek daha fazla kişinin asgari ücretle çalışmasına, asgari ücretin ortalama ücrete dönüşmesine yol açıyor.

Buna göre, 2005 – 2015 yılları arasındaki dönemde asgari ücret ortalama ücretin yüzde 42-47’si arasında seyrederken, ortalama ücret asgari ücretin 2.2 katı düzeylerinde oldu.

2016 yılında asgari ücrette yüzde 30 oranında artış yapıldığında, ortalama işçi ücretleri ve memur maaşlarındaki artış bu oranın hayli altında kaldı. O yıl asgari ücretin ortalama ücrete oranı önceki yıla göre 10 puan birden artarak yüzde 47’den 57’ye yükseldi. 2020 yılında ise yüzde 60’ı buldu. 2022 yılına ait ortalama ücret verileri gelecek yıl yayımlanacağı için henüz bilgi yok. Ancak, özellikle geçen yıl temmuzda asgari ücrete yapılan ara zamla birlikte ortalama ücret ile asgari ücret arasındaki makasın daha da daraldığı tahmin ediliyor.