Deprem bölgesinde son durum DASK hasar ödemeleri sorunlar ve çözüm önerileri

Yazar Fedai TOYRAN
6 Şubat 2023 sabah 04.17 de gerçekleşen Pazarcık depremi ile tüm Türkiye olarak çok yönlü olarak yıkılalı 71 gün oldu. Depremle birlikte binlerce Can’ımızı yitirdik. Kimi aileler tümden, kimi aileler ise üyelerinin çoğunu yitirdi. Kalanlar ise, halen süren Can pazarında bir yandan kaybettiği yakınlarının cenazelerine ulaşmaya, bir yandan da başta barınma olmak üzere günlük ihtiyaçlarını karşılayarak yaşamda kalma mücadelesine devam ediyor.
Depremden bu yana 71 günü geride bıraktık ve gündemimizi Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili genel seçimleri kapladı. Bu hengamede deprem bölgesine olan ilgi ve duyarlılıkta zaman geçtikçe sönümlendi ve azaldı.
İçişleri Bakanlığınca yapılan son açıklamalara göre 13.04.2023 itibariyle 50.399 kişi öldü. AFAD Başkanının 21.03.2023 tarihli son açıklamasına göre de 107 bin insanımız yaralandı.
Binlerce kayıp olmakla birlikte, kaç kişinin kayıp olduğu, kimliği belli olmayan cenaze sayısı gibi diğer bilgilerden an itibariyle mahrumuz. Kayıp kişi sayısı konusunda ise bazı uzman tahminleri yüreklerimizi durduracak rakamlar veriyor. Kayıplarına ulaşamayan insanlarımız kaybettikleri canlarının artık cesedini bile bulmaktan ümit kesip, kemiklerine olsun ulaşmaya çalışması yürekleri dağlıyor.
Deprem bölgesine yapılan tespitlere göre, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un 18 Mart 20023 itibariyle yaptığı açıklamaya göre bölgede yer alan :
• 1.875.000 bina ve 5.397.000 bağımsız bölüm İncelendi.
• 301.000 bina ve 883.000 bağımsız bölüm acil yıkılacak-yıkık veya ağır hasarlı olarak belirlendi.
Yine, bölgede 2.5 milyondan fazla insanımızın ise çadırkentlerde yaşadığını, bu açıklamalardan öğreniyoruz.
Bölgeden yapılan yayınlarda ve yerleşik depremzedelerden gelen bilgiler ise, sıkıntıların devam ettiğini hala bir çadırda birden fazla ailenin konaklamak zorunda kaldığını ve konteynerlerin çok yetersiz olduğu yönünde. Özellikle tuvalet ve banyo imkanlarının yetersizliği bir yana, temiz suya erişmenin de ciddi bir sorun ve önemli bir sağlık riski olduğu ifade ediliyor.
Bunların yanı sıra bir başka önemli sıkıntıda DASK sigorta tazminat talep, tespit ve ödeme süreçlerinde yaşanmakta. Bölgedeki sigortalılık oranlarının düşüklüğü de ayrı bir üzüntü konusu. (Kasko % 17, İşyeri ve Konut sigortaları % 20 oranında)
Depremle birlikte, bölgede yer alan 2,1 milyon DASK kapsamında yer alan meskenlerden, % 49 unu oluşturan 1.058.000 adedinin DASK-Zorunlu Deprem Sigortası olduğu anlaşılmıştı.

DASK-Zorunlu Deprem Sigortası Poliçeleri Ve Tazminat Ödemeleri
Deprem sonrası hasar başvuruları yapıldıktan sonra, düzenleme gerektiren çok ciddi konular ve sorunlar ortaya çıktı.
Bunların başlıcalarını sıralayalım.

1. 25 Kasım 2022 tarihinde güncellenen m2 maliyet bedeli 3.016 TL dir. Ancak bu tarihten önce düzenlenen poliçelerde güncel m2 bedeline Zeylname yaptırmayanların, tazminatlarının eski m2 maliyet bedeli olarak poliçelerinde yazan birim fiyat 1.508 TL üzerinden hesaplanacağı anlaşıldı.
2. Bu poliçelerden, kayda değer kısmında mesken m2 lerinin, değişik nedenler ile çok küçük olduğu ortaya çıktı. Bu nedenle eksik tazminat alacaklar.
3. DASK poliçesi, meskenlerin brüt m2 ve eklentileri (Otopark, kömürlük, sığınak, depo, vb) dahil olacak şekilde yapılmamıştır.
4. Banka şubeleri aracılığıyla yapılan DASK poliçelerinde brüt m2 lere, ortak alanlar ve eklentiler dahil edilmemiştir.
5. Sigorta Şirketi aracısı olan acente ve brokerlar tarafından yapılan poliçelerde de, brüt m2 bilgileri hatalıdır. Zira, çoğu poliçede brüt m2 lerde ortak alanlar ve eklentiler noksan olduğu ortaya çıktı.
6. Genellikle, istinat duvarları ve bahçe duvarlarının neredeyse hiç dikkate alınmadığı anlaşıldı.
7. Gayrimenkul Değerleme firmalarınca düzenlenen konut ekspertiz raporlarında brüt m2 hesaplarına ortak alanlar ve eklentiler dahil etmediğinden, sigortalanan alan eksik kalmıştır.
8. Yine, DASK aracısı olarak görev gören tüm sigorta acenteleri ve banka şubeleri bilgilendirme sorumluluklarını eksik yerine getirmişlerdir.
9. Zeylname yapılmasını isteyen sigorta şirketi acentesi ve/ya banka şubesi yok gibidir.
10. Acenteler tarafından yapılan poliçelerde, sigortalı iletişim bilgileri eksik ve/veya acente telefonları çıkmıştır. (DASK sms mesajları sigortalılara erişmemiştir.)
11. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yapılan hasar tespitlerinde, itirazlar sonucu az hasarlıdan ağır hasarlıya veya ağır hasarlıdan hafif hasarlıya varan ciddi değişimler ortaya çıkmıştır.
12. Hasar sürecinde, bu değişiklikler hem DASK hem de depremzedeleri zor duruma düşürmüştür.

DASK hasar ödeme sürecinde, hızlı ödeme yapmak amacıyla, eksper süreçleri nedeniyle tazminat ödemelerinin önüne geçmek amacıyla önlemler aldı. Çok yerinde bir uygulama ile poliçe teminatları üzerinden;
• Tam ve ağır hasarlı sigortalılara % 100,
• Orta hasarlı sigortalılara % 50,
• Hafif hasarlı sigortalılara da % 15
ödeme yapma kararı alarak, ödemeleri hızlandırdı.
Bu önlemler ile birlikte DASK, 06.04.2023 itibariyle 440 bin hasar dosyası için 11.5 Milyar TL ödeme yaptı. Ancak, hak sahiplerine gönderilen hasar ödeme şifrelerinin yanlış telefon numaraları nedeniyle ulaşmamasından dolayı 4 Milyar gibi (% 35 i) kadar bir hasar ödemesi Bankadan çekil(e)memiş durumda. Temel sebebi ise, poliçe düzenleme aşamasındaki kontrol yetersizlikleri, acente ve banka şubelerinin eksik işlemleri. Sigortalı/tapu maliki iletişim bilgilerini eksik yada noksan bildirilmesi. DASK, bu sorunu aşmak için GSM firmalarına TC numaraları vererek, hak sahiplerine SMS ile ulaşmaya çalışıyor.
Hasar taleplerinin alınması, hasarın tespiti ve ödemelerin yapılması sürecinde ise aşağıdaki sorunlar öne çıktı.

1. Poliçe bilgi yanlışlığı, sigortalı ad soyadı yanlış, adres yanlış, yapı tarzı yanlış, hissedarlı tapular ve benzeri temel bilgi sorunları,
2. Tapu ve resmi adres bilgilerindeki uyumsuzluklar,
3. Mahalle ve sokak isimlerindeki değişiklikler, daire numarası değişiklikleri,
4. Ödeme sorunları, şifre gelmemesi, vekaleten işlemler ve 3. şahısların çekmek istemesi, bankalarda nakit yetersizliği nedeniyle gün verme,
5. Eksper gönderilmeyecek konutlara eksper talep edilmesi
6. DASK tan yapılan son açıklamaya göre dosyaların % 60’ında evrakların hatalı veya noksan evrak yüklemeleri,
   Yukarıda belirttiğimiz DASK uygulamaları ve hasar süreçlerinde yaşanan sorunların giderilmesine dönük olarak önerilerimiz aşağıda sıralanmıştır.
7. DASK, m2 birim maliyet değerini, yetersiz olsa da derhal Çevre ve Şehircilik İklim Bakanlığının açıkladığı 6.350.-TL na yükseltmelidir. (Zira, son günlerde tamamlana TOKİ Deprem Evleri ihalelerinde, m2 birim inşaat maliyetleri 15-16 bin Türk Lirası olarak gerçekleşmiştir.)
   İhalede oluşan 16.000.-TL birim m2 inşaat maliyeti bedelinin güncel değer olduğunu kamu otoritesi tescil etmiştir.
8. DASK, Zeylname (Ek belge ile değişikliklerin poliçeye eklenmesi) gerekliliğini kaldırmalı ve güncellenen m2 birim maliyet fiyatına göre, ZDS poliçe teminatları artmalıdır. Ek prim alınmak isteniyorsa, sigortalıdan akabinde tahsil edilmelidir.
9. Zorunlu bir poliçe olması nedeniyle, sigorta esas brüt m2 tespitinde tapu kayıtlarına DASK’a esas m2 bilgisi mevcut imar izni ve DASK teminat kapsamına uygun olarak belirlenmelidir.
10. Bu bilgiler, imar ve tapu kayıtlarından DASK tarafından elektronik ortamda E-Devlet altyapısından alınmalıdır.
    Böylece, eksik sigorta önlenecektir. Olası bir depremde vatandaşın hak kaybı ve mağduriyeti de önlenmiş olacaktır.
11. Aynı zamanda, Banka konut kredilerine esas alınan taşınmaz değerleme raporlarında, DASK’a esas m2 bilgisi zorunlu bölüm olarak eklenmelidir.
    Böylece, Banka doğru ve eksiksiz DASK poliçesi düzenlenmesini sağlayacaktır.
12. Tapu ve belediye kayıtlarında uyumsuzluk olduğunda, DASK kurumu tapu kayıtlarını esas almalıdır. Uyumsuzluk halinde, hem tapu ve belediye, hem de sigortalı vatandaş konu hakkında bilgilendirilmeli ve uyarılmalıdır.
    Hasar ödeme aşamasında tapu ve belediye kaydı uyumsuzluğundan kaynaklanan sorunlar giderilmiş olacaktır.
13. DASK-ZDS yapıldıktan sonra yenilemesi ilgili aracı tarafından, vade bitimine en az 7 gün kala yenilenmesi sağlanmalıdır. Sigortalının, yenilemeyi yapmaması halinde ilgili su-elektrik-doğalgaz idarelerince hizmet durdurma yaptırımı getirilmelidir.
14. Ayrıca, yenilemenin önceden yapılmaması halinde hem altyapı hizmeti durdurulması, tapu harcında % 25 zamlı harç ve vergi vb yaptırımlar getirilmelidir.
15. SEDDK, DASK-ZDS poliçesi ile ilgili olarak tüm paydaşlara (DASK, Sigorta Şirketleri, Aracılar(Acente-Broker) ile Bankalara bilgilendirmeye ilişkin açık ve net sorumluluklar belirlemelidir.
    Böylece, zeylname gerektiren değişiklikler hakkında eksiklik/yanlışlıklarından sorumlulukları belirlenmelidir.
16. DASK, tüm aracılarına DASK-ZDS poliçesi düzenlenirken sigortalı bilgilerinin tam ve doğru girilmesini sağlayacak düzenleme yapmalıdır. DASK, sigortalıya doğrudan etkileşimi derhal ve sürekli sağlayabilecektir.
17. Aracıların eksik ve yanlış uygulamalardan dolayı oluşacak sigortalı zararlarından, ilgili sigorta şirketi sorumluluğu özellikle belirtilmelidir.
18. ÇŞİB’nca, hasarlı bina tespitlerinin uzman personelce ve zamanında yapılmasını sağlayacak önlemler almalıdır. Görevlendirilecek personeli asgari nitelikleri bir yönetmelik ile belirlenmeli ve kalıcı planlamalar yapılmalıdır. (Depremzedeler ilgisiz veya deneyimsiz personelce özensiz tespit yapıldığını beyan etmekteler)
    Bu sayede, hasar ödemesi hızlanacaktır. Sonradan, hasarlılık durumunun değişmesine bağlı olarak depremzede ve DASK arasındaki uyuşmazlıklar ve tatsızlıklar önlenmiş olacaktır.
19. DASK, poliçe düzenleme ekranlarında gerekli düzenlemeleri yaparak tapu maliki ile sigortalı bilgisinin aynı olmasını, gerçek brüt metrekare bilgisini e- devlet üzerinden kontrol ederek, sağlamalıdır.
20. Hasar ödemelerinde, sigortalının 125 ihbarı ve TC kimlik numarası yeterli olmalıdır. Tapu ve hasar tespit raporu, E-Devlet altyapısından sağlamalıdır.
    Deprem etkisindeki insanların internet imkanı, teknoloji kullanma yetenekleri ve dikkatleri yetersiz olabileceği peşinen kabul edilmeli ve kırtasiye ile uğraştırılmamalıdır. Zira, ağır can ve mal kayıpları yaşadıkları gibi, deprem bölgesinde çadır şartlarında yaşadıkları unutulmamalıdır. Mümkünse devlet bilişim altyapısı e-devlet sistemi üzerinden hasarı hazırlanarak tapu kayıt bilgileri üzerinde hak ettikleri tazminat banka hesaplarına yatırılmalıdır.
    Yukarıda belirlediğimiz başlıca sorunlar ve önerilerimizi başta SEDDK ve DASK olmak üzere, konunun paydaşı olan Türkiye Sigorta Birliği, Türkiye Bankalar Birliği ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve kamuoyunun dikkatine sunuyoruz.
    İlgili kurum ve kuruluşlarının, kamu yönetiminin gerektirdiği duyarlılık ve sorumluluk gereği gerekli düzenlemeleri yaparak, depremzede vatandaşlarımızın sorunlarının çözümünü bekliyoruz.
    Depremzede, sağlam zeminlerde yapılacak depreme dirençli konutlarına kavuşana kadar acilen konteyner/prebabrik yaşam alanlarını bekliyor. DASK-ZDS hasarlarının eksik de olsa -zeylname aranmaksızın- halen geçerli m2 birim maliyet bedeli olan 3.016 TL esas alınarak, TBMM’ince alınacak bir kararla derhal güncel tazminatı almayı bekliyor.